ខណៈដែលកំពុងឈរនៅខាងក្រៅតុលាការខ្មែរក្រហម កញ្ញា បញ្ញា វត្តី បានចែករំលែករឿងរ៉ាវបន្តិចបន្តួចដែលកញ្ញាបានដឹងអំពីជីតា។
«ជីដូនរបស់ខ្ញុំគ្រាន់តែប្រាប់ខ្ញុំថាគ្រួសាររបស់យើង បានបាត់បង់ជីតាក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។»
រឿងរ៉ាវអាថ៍កំបាំងជុំវិញការស្លាប់របស់ជីតាវត្តី មិនមែនជារឿងដែលចម្លែកនៅប្រទេសកម្ពុជាទេ ដោយមានប្រជាជនកម្ពុជាប្រមាណ១,៥លាន ទៅ ៣លាននាក់ បានស្លាប់ក្នុងកំឡុងពេលយ៉ាងខ្លី និងឃោរឃៅនាសម័យខ្មែរក្រហម ក្នុងកំឡុងឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ ឆ្នាំ១៩៧៩។ យ៉ាងណាមិញ ឥរិយាបទរបស់វត្តី ទៅលើអតីតកាលដ៏ឃោរឃៅនេះទៅវិញទេ ដែលជារឿងមិនធម្មតាក្នុងប្រទេសដែលអតីតកាលត្រូវបានបំភ្លេចបន្ទាប់ ពី៤ទសវត្សរ៍កន្លងមក។
«នេះគឺជារឿងដ៏ខ្មៅងងឹតសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជាគ្រប់រូប។ ខ្ញុំចង់ដឹងតើមានអ្វីកើតឡើងនាពេលនោះ និងស្វែងយល់ថាហេតុអ្វីរបបខ្មែរក្រហមបានលេចឡើង។»
វត្តីបាននិយាយថា គឺអាចជារឿងងាយស្រួលជាងក្នុងបំភ្លេចការឈឺចាប់នាអតីតកាល ដើម្បីបន្តដំណើរទៅមុខ ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់គឺយើងត្រូវចងចាំមេរៀនទាំងនោះទុក។
«យើងត្រូវតែថែរក្សានូវប្រវត្តិសាស្ត្រផ្នែកច្បាប់នេះ ដើម្បីរំលឹកដល់ប្រជាជនកម្ពុជាផ្សេងទៀតពីអ្វីដែលបានកើតឡើង ដូច្នេះប្រវត្តិសាស្ត្រនេះនឹងមិនកើតមានឡើងម្ដងទៀតនាពេលអនាគត។»
និសិត្សផ្នែកនីតិសាស្ត្រឆ្នាំទី៣រូបនេះ បាននឹងកំពុងធ្វើការងារដើម្បីធានាថាប្រវត្តិសាស្ត្រមិនកើតឡើងច្រំដែល ដោយប្រើប្រាស់ឧបករណ៍គតិយុត្តិ ដើម្បីជួយប្រទេសឱ្យបន្តដំណើរទៅមុខ។
«ខ្ញុំជឿជាក់ថាការស្វែងយល់ពីអ្វីដែលបានកើតឡើង នឹងផ្ដល់ឱ្យយើងនូវសមត្ថភាពក្នុងការរារាំងភាពឃោរឃៅនៃអតីតកាលកុំឱ្យកើតឡើងម្ដងទៀត» វត្តីបាននិយាយដូច្នេះ។
វត្តី គឺជានិសិត្សម្នាក់ក្នុងចំណោមនិសិត្ស និងអ្នកច្បាប់ចំនួន១៣០នាក់ ដែលបានចុះឈ្មោះចូលរៀនមេរៀនចំនួន ៦ តាមប្រព័ន្ធអនឡាញ។ លោក រុន សារ៉ាយ មកពីអង្គការជំនួយផ្នែកច្បាប់នៃកម្ពុជា បាននិយាយថា ការអប់រំអំពីរបបខ្មែរក្រហម៖ ប្រវត្តិគតិយុត្តិ និងការអនុវត្តកម្មវិធីរៀន និងបណ្ដុះបណ្ដាលតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ គឺបានបើកជាសាធារណៈ និងមានគោលបំណងដើម្បីបង្ហាញពីប្រវត្តិករណីផ្នែកច្បាប់ និងការរៀនសូត្រពីរយៈពេល១៥ឆ្នាំជាង នៃតុលាការខ្មែរក្រហម បច្ចុប្បន្ននៅសល់តែ១ករណី ដែលកំពុងដំណើរការ។
យោងតាមអ្នកស្រាវជ្រាវនៅក្នុងកំឡុងទសវត្សទី៩០ មានមេធាវីប្រមាណ៦ទៅ១២នាក់ប៉ុណ្ណោះក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដែលបានរួចផុតពីការកាត់ទោសទ្រង់ទ្រាយធំពីសម័យខ្មែរក្រហម។
តាមរយៈការស្គាល់ជាផ្លូវការថាជា អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការខ្មែរក្រហម (អ.វ.ត.ក) ការពិភាក្សាដើម្បីបង្កើតតុលាការនេះបានចាប់ផ្ដើមតាំងឆ្នាំ២០០១ និងមានមុខងារក្នុងការកាត់ក្ដីបុគ្គលសំខាន់ៗនៃរបបខ្មែរក្រហម។ បន្ថែមលើការផ្ដន្ទាទោសចំនួន៣ នៅមានការចងក្រងករណីសិក្សាផ្នែកច្បាប់អន្តរជាតិ និងករណីសិទ្ធិមនុស្សដែលបានបង្ហាញនៅក្នុងដំណើរការនេះបើតាមការរៀបរាប់របស់លោក រុន សារ៉ាយ នាយកប្រតិបត្តិរបស់អង្គការជំនួយផ្នែកច្បាប់នៃកម្ពុជា។
«យើងកត់សម្គាល់ថាមានកង្វះខាតនៃឯកសារមេរៀនដែលអាចស្វែងរកបាន អំពីការងាររបស់ អ.វ.ត.ក ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ និងសិទ្ធិមនុស្ស និងជំនាញមូលដ្ឋានដែលចាំបាច់សម្រាប់នីតិវិធីផ្នែកច្បាប់ ដូចជា ការស៊ើបអង្កេត និងការរៀបចំសវនាការ។»
ទាំងអស់នេះបាននាំឱ្យមានការផ្ដួចផ្ដើមរៀបចំកម្មវិធីសិក្សាអនឡាញ ដែលមានគោលដៅក្នុងការកសាងសមត្ថភាព មេធាវីធ្វើការដើម្បីប្រយោន៍សាធារណជន និងអ្នកមានវិជ្ជាជីវៈច្បាប់ ជំនាន់ក្រោយ ដើម្បីថែរក្សាកេរ្តិ៍ដំណែលនៃការអនុវត្តច្បាប់អន្តរជាតិក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងពង្រឹងនីតិរដ្ឋក្នុងប្រទេសផងដែរ។
ក្នុងនាមជាសមាជិកនៃក្រុមប្រឹក្សាយោបល់គម្រោង អង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានផ្ដល់យោបល់ទៅលើកម្មវិធីសិក្សាចាប់តាំងពីខែឧសភា ២០២១ រហូតដល់ការសម្ពោធកម្មវិធីសិក្សា។ ខាងការិយាល័យនេះក៏បានរួមចំណែកក្នុងការរៀបចំឯកសារដែលបានមកពីការងាររបស់ខ្លួន លើប្រធានបទដូចជា ការបណ្ដុះបណ្ដាលសម្រាប់និស្សិតសាកលវិទ្យាល័យ និងមេធាវី កម្រងឯកសារនៃការអនុវត្តល្អៗ និងចងក្រងសេចក្ដីពន្យល់ស្ដីពីក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា។
វិធីសាស្ត្រសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីទទួលបាននូវយុត្តិធម៌បន្ទាប់ពីជម្លោះដែលបំផ្លិចបំផ្លាញ ដែលត្រូវបានហៅថា «យុត្តិធម៌អន្តរកាល» សង្កត់ធ្ងន់លើការប្រើប្រាស់ទាំងយន្តការតុលាការ និងក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ រួមទាំងការអភិវឌ្ឍន៍សមត្ថភាពថ្នាក់ជាតិ ដើម្បីពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ធម្មនុញ្ញ កំណែទម្រង់គតិយុត្តិ និងស្ថាប័ន និងកំណែទម្រង់ការអប់រំប្រវត្តិសាស្រ្ត។
លោកសារ៉ាយ បានមានប្រសាសន៍ថា «ការយល់ដឹងពីការស្វែងរកយុត្តិធម៌សម្រាប់ប្រទេសដែលមានអតីតកាលឃោរឃៅ អាចជួយឱ្យនិស្សិតផ្នែកច្បាប់ និងមេធាវីវ័យក្មេងធ្វើការតស៊ូមតិបានកាន់តែប្រសើរ សម្រាប់ក្រុមដែលងាយរងគ្រោះនៅក្នុងសង្គម និងធានាថាប្រវត្តិសាស្ត្រនោះនឹងមិនកើតឡើងម្ដងទៀត។»
វគ្គសិក្សារួមបញ្ចូលប្រធានបទជាច្រើនដូចជា សិទ្ធិទទួលបានការជំនុះជម្រះដោយយុត្តិធម៌ យន្តការគណនេយ្យភាព និងការសាកសួរសាក្សីក្នុងសវនាការ។ បន្ថែមពីនោះ ក៏មានមេរៀនលើគោលការណ៍ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌជាមូលដ្ឋានផងដែរ រួមមានសិទ្ធិសន្មត់ទុកមុនថាគ្មានទោស មានន័យថាបុគ្គលគ្រប់រូបត្រូវតែចាត់ទុកថាគ្មានទោស រហូតទាល់តែមានដំណើរការជំនុំជម្រះ និងតុលាររកឃើញថាមានកំហុស។
ទន្ទឹមនឹងនោះផងដែរ វត្តីមានទស្សនវិស័យសម្រាប់អនាគតកម្ពុជាថានឹងមាននីតិរដ្ឋដ៏រឹងមាំ និងការការពារសិទ្ធិមនុស្សបានល្អ ដោយគាត់សង្ឃឹមថានឹងក្លាយជាមេធាវីបន្ទាប់ពីបញ្ចប់ការសិក្សា។
«ទោះបីជាកម្ពុជាជារដ្ឋភាគីចំនួន៨ ក្នុងចំណោមសន្ធិសញ្ញាសិទ្ធិមនុស្សចំនួន៩ ប៉ុន្តែការផ្ដល់សច្ចាប័នឬយល់ព្រមលើសន្ធិសញ្ញាទាំងអស់នោះគឺមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ទេ។ យើងអាចធ្វើឱ្យសន្ធិសញ្ញាទាំងនោះមានប្រសិទ្ធិភាពតាមរយៈការអនុវត្ត គោរព និងមិនបំពានច្បាប់អន្តរជាតិ។»
សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែមអំពីកម្មវិធីសិក្សាអនឡាញ របស់អង្គការជំនួយផ្នែកច្បាប់នៃកម្ពុជា សូមចូលតាមរយៈ http://www.elearning-lac.org/